CARMINA MACARONICA SELECTA

"Quid contentandum nisi contentamus amigos? / Hoc mihi servitium facias, tu deinde comanda, / nam, giandussa mihi veniat in culmine nasi, / ni pro te posthac Paradisos mille refudem", Baldus, V, 9, 295-298

sábado, 26 de agosto de 2023

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Traducción (X)

 

PROSODIA MACARRÓNICA1



1. Como en latín.


Excepciones:


1ª. j entre dos vocales, y, x, z en macarrónico suenan como letras simples.

2ª. Todas las silabas no ligadas a reglas fijas tomadas del latín son comunes, de acuerdo con el verso:


El macarrón varía, sin ley firme que lo sujete(a).


Mucho el uso y el ingenio del poeta enseñarán en abundancia.



Impresa en Cádiz, año de 1812.

Revisada por el autor en África, 1819.




(a) De la cuarta conjugación2.



________________

1 Véase aquí 4. 3. 3. 1.

2 Cf. glosario s.u. 'cogere' y aquí 4. 1. 2 y 7.

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Edición crítica (X)

 

PROSODIA MACARRONICA




1. Vt in latino sermone.


Exceptiones:


1ª. “j” inter duas vocales, “y”, “x”, “z” in macarronico sonant ut litterae simplices.

2ª. Syllabae omnes non ligatae certis regulis sumptis e latino sunt indifferentes in macarronico iuxta versum:


Macarron variat , nec certa lege cogitur(a)


Plura usus ingeniumque poetae abunde enseñabunt.



Impresa en Cádiz, año de 1812.

Revisa ab autore in Africa. 1819.




(a) Quartae coniugationis.





_________________________________________________________________

3 j inter duas vocales, y, x, z M1M2 : I inter duas vocales x, i, z, Paz 4 indifferentes M1M2 : indifferentis Paz 5 iuxta M1Paz : iusta M2 8-9 Cádiz, imprenta de D. Manuel Jiménez Carreño. Año 1812 Usoz 9 revisa M1Paz : revisata M2

sábado, 19 de agosto de 2023

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Traducción (IX)

 

En coros cantan (la capilla1 la lleva Sultana)                           120

A Baco y a Venus. Por el Puente-Verde(13) caminan;

Y de esta guisa cantando, el lecho de Pepe saludan.

Brinda y empina Pepe; desnúdanlo las muchachas,

Zámpase en la cama: "Pasad una noche serena.

¿A quién le toca quedarse? tempranito2 he de veros               125

Por la mañana, ¿entendisteis? Andad, salerosas, queridas".

Corred a Madrid, versillos, corred con toda presteza,

Y a Pepe de parte mía hacedle una mamola.



(13) No tiene plural, y se declina solo la primera parte, así: Pons-Verde, Pontis-Verde, Ponti-Verde, etc. igual que rata-fia, ratae-fia, ratam-fia, etc.


______________________

1 Cf. glosario s.u. 'capilla'.

2 Cf. glosario s.u. 'ad bonam horam'.

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Edición crítica (IX)

 

Perque choros cantant (llevat Sultana capillam)                120

Ad Bacchum et Venerem. Per Pontem-Verde(13) caminant,

Et sic cantando, lechum Pepale saludant.

Brindat et empinat Pepus; nudatur ab ipsis,

Zampatur cama. "Noctem pasate serenam!

Quam tocat quedare? bonam venietis ad horam               125

Mane, entendistis? salerosae andate, queridae".

Currite Matritum, versilia, currite pronte,

Et Pepo de parte mea facitote mamolam.




(13) Non habet pluralem, et declinatur solum prima pars, sic: Pons-Verde, Pontis-Verde, Ponti-Verde et c., sicut rata-fia, ratae-fia, ratam-fia et c.



________________________________________________

127 CATVLL. 64 passim #currite# #currite#

_______________________________________________

126 entendistis? M1Paz : entenditis M2

sábado, 12 de agosto de 2023

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Traducción (VIII)

 

Ya pesca el bulto, ya lo tumba en tierra, y lo arre-m

Anga1. ¿Qué veo? A su sabor se sacia en aquéllas(11).

Justo al lado de éste a un toro plantad del Jarama,

Que sea rector de la torada2 y padre maestro,                110

Que gane a los brutos en bravura, testuz y pezuñas...

Toro, ¿quién lo es más? al parecer nuestro, Pepe.

¡Viva Tauro-Pepon! con risas la fiesta se acaba.

Expira la tarde, falta la función postrimera;

Llámase ésta "La Procesión Magna de las Botellas";        115

A saber: cuelgan a maravilla en forcas3 botellas

Mil, coronadas con unas hojas de borrachera4.

Alza cada uno(12) la suya; la garrulla5 en dos bandos

Se divide; en medio marcha Pepino, y acordes




(11) No lo mataron porque no era toro de muerte.

(12) O cada una.



___________________________

1 Cf. glosario s.u. 'arremangare'.

2 Cf. glosario s.u. 'torada'.

3 Cf. glosario s.u. 'forca'.

4 Cf. glosario s.u. 'borrachalis'.

5 Cf. glosario s.u. 'garulla'.

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Edición crítica (VIII)

 

Iam bultum pescat, terra iam tumbat, et arre-m

Angat. Quid video? totus satiatur in illis(11).

Ad latus istius taurum plantate Xaramae,

Qui sit toradae rectorque paterque maestrus,               110

Qui brutos bravitate ganet, testude, pezuñis...

Quis magis est taurus? nostro dictamine, Pepus.

Vivat Tauro-Pepon! cum risis festa acabatur.

Expirat tardis, postremaque functio faltat;

Ista "Botellarum Processio Magna" llamatur;                115

Ad sapere: in forquis cuelgant mira arte botellas

Mille coronatas cum borrachalibus hojis.

Alzat quisque(12) suam; vandis garulla duabus

Dividitur; medio marchat Pepinus; acordes



(11) Non mataverunt illum, quia non erat taurus mortis.

(12) Vel quaeque.



__________________________________________________________________

110 VERG. Aen. 9, 172-173 quos pater Aeneas, si quando aduersa uocarent, / rectores iuuenum et rerum dedit esse magistros 0V. met. 9, 245 quod memoris populi dicor rectorque paterque

_________________________________________________________________

108 satiatur M1Paz : saciatur M2 110 qui sit toradae proto-rex, potro-siue-maestrus Usoz 111 qui totos superet bruto, testude, pezuñis... Usoz 114 functio M1Paz : funcio M2 115 processio M2 : procesio M1 118 vandis M1M2 : bandis Paz 119 marchat M1M2Paz : vadit Usoz n. 11 illum om. BAE

sábado, 5 de agosto de 2023

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Traducción (VII)

 

Con la panza al sol, mostrenco quédase echado.

Al punto las mozas acuden; y sin más, risotadas 85

A una sueltan: el mismísimo y vero Diablo

No haría... ¡qué! si de enseñar resultan capaces

Todo el infierno. Aprenda sus travesuras el mundo.

Con moras le untan el rostro, y de la barba dedadas1

Tiran y de mofletes, copiando varios caprichos: 90

Le alargan a aquél las narices con lodo reciente,

Más o menos un palmo: en su frente le pegan botellas

¿Cómo? no alcanzo, pero le pegan, digo, botellas,

Cuernos de toro remedando. Verdades relato,

Cree, posteridad. De vino y sueño cargado 95

Los ojillos abre Pepe, y estírase; alegre

A las muchachas mira, mira sus cuernos... "¿Quién, tontas,

Quién añade aguas al mar, quién leños al monte?

[(Musa latina, calla; no me tientes, Catulo2)]

¡Cuernos vosotras a Pepe!¡a Pepe cuernos!¡a Pepe!

¡Cuando fábricas cien de cuernos podría ponerse!" 100

Arengante el chivo, rió picolínica3 tropa;

Ríe: "levanta", gritan: "De mí disponed como vuestro".

"Tauro-Majestad, embestid"; el Rey-Tauro embiste.

¡Qué bien le sortean, y clavan las banderillas!

Él bufa, brama, con sus plantas escarba la arena; 105

Botelloembiste4, y las mantillas iza, y hocica;



_________________________

1 Cf. glosario s.u. 'dedada'.

2 Verso verosímilmente interpolado (véase aquí 5. 2. 2). Si para los autores evocados anteriormente (Virgilio, Propercio, Segundo, Tibulo) puede barruntarse una razón concreta, no es el caso aquí para Catulo: puede pensarse que el interpolador evoque, a su modo, el comienzo de carm. LXIV: "Peliaco quondam prognatae uertice pinus / dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas / Phasidos ad fluctus et fines Aeeteos, / cum lecti iuuenes, Argiuae robora pubis, / auratam optantes Colchis auertere pellem / ausi sunt uada salsa cita decurrere puppi, / caerula uerrentes abiegnis aequora palmis" (ed. de R. A. B. Mynors).

3 Cf. glosario s.u. 'picolinicus'.

4 Cf. glosario s.u. 'botellupetere'.

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Edición crítica (VII)

 

Cum panza ad solem mostrencus quedat echatus.

Ad punctum mozae acudunt; iam iam risotadas              85

Coniunctim sueltant: Diablus mismesimus ipse

Non faceret... quid! si sunt enseñare capaces

Infernum totum. Travesuras orbis aprendat.

Cum moris untant rostrum, barbaeque dedadas

Mofletisque tirant, varios imitando caprichos;                90

Alargant illi lodo reciente narices,

Sic, sic ut palmum; pegant in fronte botellas;

Quomodo, non capio; sed pegant, dico, botellas,

Cornua taurorum remedantes. Certa relato,

Credite, posteritas. Vino soñoque gravatus                   95

Ojillos abrit Pepus, et se estirat; alegrus

Mochachas mirat, mirat sua cornua... "tontae!

Quis pielago lymphas, leños quis montibus affert?

[(Musa latina, tace; fuge me tentare, Catulle)]           [99]

Cornua vos Pepo! Pepo vos cornua! Pepo!

Cum centum fabricas cornorum ponere possit!"          100

Arengante chivo, ridet picolinica tropa;

Ridet; "Surge!" gritant; "De me disponite vestro".

"Tauro-maiestas, intra!" Rex-taureus intrat.

Quam bene sorteiant, et vanderilia clavant!

Ille bufat, bramat, plantis escarbat arenam,              105

Botellupetit, et mantillas izat, hocicat;



_____________________________________________________________

84 VERG. georg. 2, 298 #ad solem# 95 OV. trist. 4, 10, 2 ...accipe posteritas || STAT. Theb. 10, 324-325 #grauatus# / per somnum 98 LVCAN. 1, 434 gurgite, qua Rhodanus raptum uelocibus undis / in mare fert Ararim, qua montibus ardua summis [99] cf. SÁNCHEZ BARBERO Pepinada 6, 29, 71, 78 #Musa latina, tace; fuge me tentare# 100 HOR. ars 422 #ponere possit#

_____________________________________________________________

85 punctum M1Paz : puntum M2 || acudunt M1M2 : accudunt Paz 86 mismesimus M1Paz : mismisimus M2 mofletisque tirant M1M2Paz : frenti accomodant Usoz 92 fronte M1Paz : frente M2 96 leuiter adposuerunt M1M2 ante alegrus 98 lenos quis M2 : lenosque M1 : leños quis Paz [99] tantum in M2 ab aliena manu 101 ridet Paz : rident M1M2 || picolinica tropa M1M2Paz : tropa picolinarum Usoz 102 imum punctum adp. M1M2 post vestro || disponite vestro : quid quaeritis, hola! Usoz 103 imum punctum adp. Paz post Tauro-maiestas 104 vanderilia M1M2 : banderilia Paz || clavant! M1Paz : clavant? M2 106 botellupetit M2Paz : botelupetit M1