CARMINA MACARONICA SELECTA

"Quid contentandum nisi contentamus amigos? / Hoc mihi servitium facias, tu deinde comanda, / nam, giandussa mihi veniat in culmine nasi, / ni pro te posthac Paradisos mille refudem", Baldus, V, 9, 295-298

sábado, 29 de julio de 2023

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Traducción (VI)

(Musa latina, calla; no me tientes, Segundo(8)),

Y luego vino y danzas y bromas y chicas repido;

Soy filo (añade(9) "sofo"), vuestro amador soy en suma".

Dice, y un enorme porrón, cual báquico héroe

Embocando sediento, apura al cielo mirando,                      75

No sin asombro de mozas, como siempre sucede.

Corre el vino y espumeante suena entre dientes

(Musa latina, calla; no me tientes, Tibulo),

Por pechos entra, surge por la punta de los zapatos(10);

El chaleco y calzón nada, y es el prado regado:                  80

La chola titubea; arrastrando lleva las plantas;

Y se multiplican (¡caramba con la carambola!) pinitos.

¡Tris, tras! ¡Oh qué número de equis y de eses describe!



(8) Juan Segundo1, poeta de la Haya, que no es árbol.

(9) Verbo de la tercera conjugación2.

(10) síncope por zapatorum.



_______________________________________________________________

1 Juan Segundo (Ioannes Secundus o Jan Everaerts), poeta neolatino conocido por sus composiciones amorosas, nacido en la Haya en 1511 y muerto en 1536.

2 Cf. glosario s.u. 'sup(p)lere' y traducción a metr. n. 8.


LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Edición crítica (VI)

 

(Musa latina, tace; fuge me tentare, Secunde(8))

Et vinum danzasque bromasque chicasque repido;

Sum philo (suple(9) "sophus"), sum denique vestrus amator".

Dicit, et enormem porronum, bacchicus heros,

Embocans sedientus apurat ad astra mirando,                      75

Non sine mozarum, ut semper succedit, asombro.

Vina cadunt, interque sonant spumantia dentes,

(Musa latina, tace; fuge me tentare, Tibulle).

Per pechos intrant, saliunt per punta zapatum(10);

Chalecus calzonque nadat, pradumque regatur;                   80

Chola titubeat; plantae arrastrando llevantur,

Et se multiplicant (quae carambola!) piniti.

Tris, tras; oh quantas describit et xx et ss!




(8) Ioannes Secundus, poeta Hayae, quae non est arbor.

(9)Verbum tercerae coniugationis.

(10) Sincope pro "zapatorum".





____________________________________________________________________

73 TOMÁS DE IRIARTE Metrificatio invectivalis 5 in tota vita (supple “sua”) 77 TIBVLL. 1, 1, 23-24 agna cadet uobis, quam circum rustica pubes / clamet “io messes et bona uina date” MANIL. 5, 229 aut spumantis apri dentes MART. 11, 69, 9 fulmineo spumantis apri sum dente perempta SIL. 11, 579 facta sonas ore et spumantis turbine perflas

____________________________________________________________________

72 chicasque : niñasque Usoz 74 porronum M1M2 : porronem Paz || bacchicus M1Paz : bachicus M2 76 succedit : sucedit M2 77 cadunt M1Paz : cadant M2 82 carambola M1 : carambolae M2Paz 83 oh M1Paz : o M2 : et Usoz n. 8 Ioannes M1Paz : Iohannes M2 n. 10 sincope M1M2 : sincopa Paz

sábado, 22 de julio de 2023

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Traducción (V)

 

En suma, ¿qué se dice en los libros que todos leemos?            55

¡A cuántos, Picard(6), toma de brillar la negra manía,

De suerte que logren a bobos pasmar y la bolsa quitarles,

Y a crítica de nariz largucha1 le den argumentos!

¡Ah, mis pobretoncitos autores, andad, altaneros!

Pues mañana la fama que ahora de tierra os levanta              60

A tierra vendrá. "Sacará a la luz merecidos honores

La posteridad", replican. ¡Machos! ¿pensáis -cómo es eso-

Que la posteridad de vosotros cuidosa pregunte?

¿Qué mayorazgo, qué canonjía seguirse veremos?

Vivís hambrones y llenos de fatigas por siempre,                   65

Para que vuestro nombre traspase los siglos insigne

Tras la muerte, nombre que nunca os será perceptible;

Y ya que estos requemamientos2, míseras cholas3, desprecio,

De rey depongo, sabio, la solemne figura,

De mujeres, mi afán, al mandar yo, mujer, en el reino(7)       70



(6) Comedia de Picard4, o como se llame, Manie de briller.

(7) De España y sus Indias.


____________________

1 Véase aquí n. 5.

2 Cf. glosario s.u. 'requemare'.

3 Cf. glosario s.u. 'chola'.

4 Luis Benito Picard (1769-1808), dramaturgo y novelista francés, autor de La manie de briller (1807).

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Edición crítica (V)

 

In summa quid ait libris quod legimus omnes?             55

Quot, Picarde(6), tomat brillandi nigra mania,

Vt bobos pasmare logrent bolsamque levare,

Naris larguchis criticae argumenta ministrent!

Ah pobretonciti autores! andate, superbi!

Nam cras de terra quae nunc vos fama levantat          60

Ad terram veniet. "Meritos publicabit honores

Posteritas", replicant... Machi! pensabitis, unde,

De vobis quod posteritas cuidosa preguntet?

Qui maiorazgus, quae canongia seguibit?

Vivitis hambroni semper llenique fatiguis,                  65

Vt vestrum nomen traspaset tempora clarum

Post mortem, nomen nunquam sentibile vobis.

Haec quia desprecio miseras requemantia cholas,

Regis et augustam sabius depongo figuram,

Foemineum, mea cura, regens ego, foemina, regnum(7) 70




(6) Comedia Picardi (vel quomodo llametur): Manie de briller.

(7) Españae et Indiarum suarum.


______________________________________________________

61 VERG. Aen. 3, 264; OV. met. 13, 594; SIL. 4, 736 #meritos# #honores# 66 OV. met. 11, 285-286 #clarum# / nomen... 67 LVCR. 3, 338 nec crescit, neque post mortem durare uidetur LVCR. 3, 871; VERG. Aen. 9, 363; PROP. 3, 16, 27 #post mortem# || LVCAN. 9, 202 numquam / fortuna domini. Clarum et uenerabile nomen 70 LVCAN. 10, 90-92 non urbes prima tenebo / femina Niliacas: nullo discrimine sexus / reginam scit ferre Pharos


______________________________________________________

55 ait ...omnes? Paz : ait? ...omnes M1M2 56 tomat : cogit Usoz 58 naris correxi : narique M1M2 : narisque Paz || argumenta om. Paz 60 nunc vos M1 : vos nunc M2Paz 61 meritos publicabit M1M2 : meritas publicauit Paz 63 cuidosa M1M2Usoz : curiosa Paz 64 maiorazgus M1 : mayorazgus M2Paz 65 hambroni M1 : hambrones M2Paz 69 augustam : angustam M2 n. 7 om. Torres

sábado, 15 de julio de 2023

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Traducción (IV)

 

Tras esto, de los juegos se hace un receso: "El momento

De parlar -exclama Pepón- ha llegado"; acuden,

Y de filosofía(3) preceptos profundos revela

Según el vientre y el hasta del rebaño epicúreo(4).            45

"Os amo -comienza-; morir amando es punto de gloria.

Si caigo en pecado, pecar deseo, pecar, mis pichonas,

Con vosotras: vengan pecados sabrosos, muchachas;

Al pie cumpliré de la letra lo de Nebrija en el Arte(5):

"Al femenino unirás lo que hembra sola reclama".             50

¡Gocemos! enseña a gozar la maestra Naturaleza;

¡Gocemos! y púdranse en Madrid mis siervos humildes;

¡Gocemos! viviendo muere el insaciable de honores.

Otro escribe la fama buscando; charla pamplinas.




(3) "o, i" se alargan por licencia poético-macarronal.

(4)No según Epicuro, ya que éste siguió una doctrina muy diferente, como puede verse en Feijoo y en otros muchos.

(5) Si Nebrija no, será otro1.



____________________________________________________________

1 Alusión al P. Luis de la Cerda, reformador del Arte de Nebrija y autor del verso parodiado, cf. también aquí 4. 2, especialmente n. 23, y aquí 4. 1. 7.

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Edición crítica (IV)

 

Postea ludorum facitur suspensio: "tempus

Parlandi -clamat Pepon- venivit"; acudunt

Et philosophiae(3) praecepta profunda revelat

Iuxta Epicurei ventremque hastamque rebañi(4):       45

"Vos amo -comienzat-, laus est in amore morire.

Si pecco, peccare volo, peccare, pichonae,

Vobiscum: veniant peccata sabrosa, puellae;

Cumplibo ad letram quod in Arte Nebrija docebat(5):

"Foemineis iunges quae foemina sola reposcit".        50

Gozemus! gozare docet natura maestra;

Gozemus! servique humiles podriantur in urbe;

Gozemus! vivens morit ambitiosus honorum.

Scribit otrus, famam buscando; charlat inepte.




(3) "o, i" alargantur per licentiam poetico-macarronalem.

(4) Non secundum Epicurum, quia iste seguivit doctrina multum diversam, ut potestur videri in Feijoo et otris muchis.

(5) Si Nebrija non, erit otrus.


________________________________________________________________

42-43 VERG. Aen. 2, 324 uenit ...#tempus# OV. am. 3, 2, 43-44 sed iam pompa uenit –linguis animisque fauete! / tempus adest plausus –aurea pompa uenit 45 HOR. epist. 1, 4, 16 cum ridere uoles, Epicuri de grege porcum 46 PROP. 2, 20, 35 Haec mihi perpetuo #laus est# quod solus amator FOL. Zan. T 1058 #morire# 50 SÁNCHEZ BARBERO epigrm. 3 #“foemineis iunges quae foemina sola reposcit”#: / foemina quid poscit? Dicite grammatici 53 OV. met. 8, 277 ambitiosus honor... 0V. am. 3, 9, 37 uiue pius –moriere ...

________________________________________________________________


43 venivit : iam venit Usoz 45 hastam M1M2 : bastam Paz 50 reposcit M1M2 cf. SÁNCHEZ BARBERO epigrm. 3 : reposat Paz 51 maestra : magistra Usoz 51, 52, 53 gozemus M1M2 : gocemus Paz 54 inepte : abunde Usoz n. 3 poetico-macarronalem M1M2 : poetico-macarronicalem Paz n. 4 potestur M1M2 : potetur Paz || Feijoo M1Paz : Feixoo M2

sábado, 1 de julio de 2023

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Traducción (III)

 

En el caballuno1 hontanar chapuzad a vuestro poeta,

Pues las alabanzas que cantó son niña2 de tetas,               20

Como todos pueden juzgar en la parte segunda.

He aquí la Casa de Campo3: reina procaz la lascivia;

Oigo a sopranos, oigo a los tañidores, y miro

A bellas muchachas que retozan en verde pradera.

¡Qué piernas! ¡vaya garbo! Amor sus miembros regenta.    25

Ojos que todo lo dicen, lindísimos brazos, sus tetas

Gorditas... he aquí el retozo, el humor, el placer jadeante

Bajo, sobre, en, en círculo, cerca y lejos volando...

(Musa latina, calla; no me tientes, Propercio).

Tiéndese a lo largo Pepón rodeado a porrillo                     30

De vasos y jarras, sobre todo de anchas botellas;

Ocho destapa; y no visto4, lindamente las ocho

Apura, y él mismo dase el nombre de Pepe-botellas.

A las mozas con mucho gracejo bebidas reparte

Haciendo guiñadas; y picarón se ríe, y a ésta                   35

Parla a la oreja, pellizca tiernamente a la otra,

Y a todas jalea, a todas apaña cual maniqueo5.

¿Qué más? respingado ya por un inmenso deseo

Dice: "Muchachas mías, ¿queréis que hagamos aquello?"

Y se levanta: corren; vuela, va en pos, las atrapa,            40

Y a las atrapadas sin más tocóles la lotería6.



________________________

1 Cf. glosario s.u. 'caballunus'.

2 Cf. glosario s.u. 'niña'.

3 Debe entenderse como referencia a la madrileña.

4 Cf. glosario s.u. 'neque vistum'.

5 Los maniqueos, o seguidores de Manes, tenían fama de hipócritas y obscenos (cf. Forcellini s.u. 'Manes'). Puede presumirse, asimismo, la intención del autor de crear un calambur (mani-queo), en evocación de términos como manipular.

6 Cf. glosario s.u. 'loteria'.

LA "PEPINADA" DE FRANCISCO SÁNCHEZ BARBERO: Edición crítica (III)

 

Fonte caballuno vestrum chapuzate poetam,

Nam quas cantavit laudes sunt niña tetarum,               20

Vt toti possunt juzgare in parte segunda.

En Casa de Campo: petulans lascivia reinat;

Audio sopranos, tañitores audio, miro

Per viridem campum bellas retozare muchachas.

Quae pernae! qui garbus! Amor sua membra regentat; 25

Saltantes oculi, mollissima brachia, mammae

Turgidulae... iocus ecce, lepos et anhela voluptas

Sub, super, in, circum citraque ultraque volantes...

(Musa latina, tace; fuge me tentare, Properti).

Tenditur in largum Pepon, rodeatus abunde                 30

Vasibus et jarris, anchis super omne botellis;

Octo destapat; neque vistum, linditer octo

Apurat, nomenque datur sibi Pepe-botellas.

Multo gracejo mozabus vina repartit,

Guiñadas faciens; ridet picaronus, et istae                  35

Parlat ad orejam, pellizcat blanditer otrae,

Et totas jaleat, totas Manichaeus apañat.

Quid magis? inmenso iam respingatus amore

Dicit: "Mochachae, volitis faciamus aquellum?"

Et se levantat; currunt; volat, instat, atrapat,             40

Atque atrapatis, iam iam loteria cadivit.




_____________________________________________________________________

20 OV. fast. 2, 658 et cantant laudes, Termine sancte, tuas 24 VERG. georg. 3, 13 #et uiridi in campo# 25 LVCAN. 4, 812 #sua membra regentis# 26 LVCR. 4, 979-980 ante oculos, etiam uigilantes ut uideantur / cernere saltantis et mollia membra mouentis OV. am. 1, 595 si uox est, canta: si mollia #brachia#, salta 27 CATVLL. 3, 18 flendo turgiduli rubent occelli! FOL. Baldus T XIII 139 hic nisi grata quies, nisi pax, nisi summa #voluptas# 30 LVCAN. 6, 215 #tenditur in# 38 LVCR. 2, 1035 #quid magis# 40 VERG. georg. 3, 106-107 illi instant uerbere torto / et proni dant lora, uolat ui feruidus axis

______________________________________________________________________

20 cantavit M1M2 : cantavi Paz 22 leuiter interpunxit M2 post Campo || reinat M1 : regnat M2Paz 23 audio iam musicam, sopranos audio, miro Usoz 26 brachia M1M2 : bracchia Paz 27 locum notatum incipiunt M1M2 ab Saltantes : locum notatum incipit Paz ab iocus 28 super M1Paz : supra M2 || ultraque om. M1Paz 40 currunt : curunt BAE